41
„Na Spiszu” nr 4 (65) 2007 r.
rem tkanym. W tej odmianie, obok „kanafo-
sek” przyjął się typ spódnicy uszyty z barw-
nego kwiecistego tybetu – szerokie, marsz-
czone w pasie. Na nie zakładano zapaskę
z perkalu jednobarwnego, najczęściej szafi-
rowego. Z części spódnicy wyciętej z przo-
du szyto „lajbiki” o kroju takim, jak w odmia-
nie kacwińskiej, zdobione białym sznurkiem.
W Trybszu częste są „lajbiki” tybetowe wy-
kończone przy szyi trójkątnymi ząbkami. Ko-
biety ramiona okrywały „rańtuchami” wła-
snego wyrobu. Warto przypomnieć, że w cza-
sie postu lub żałoby noszone ciemne stroje,
czarne chusteczki na głowę, co można za-
uważyć na terenie całego Spisza u starszych
kobiet jeszcze obecnie. Jak już wspomnia-
no, największe różnice w odmianach stroju
występują w nazewnictwie, i tak np. w stro-
ju panny młodej w odmianie trybskiej wy-
różniał się zakładany na głowę stroik, zw.
w Nowej Białej „tkanką”. Zimą noszono ko-
żuchy z białych skór owczych z jedną boczną
kieszenią, zdobione czerwoną i zieloną skór-
ką, brzegi zaś czarną. Buty noszone takie jak
na obszarze kacwińskim, jednak bardziej pro-
ste, mniej zdobione.
Na obszarze występowania tej odmiany,
Trybsz był miejscowością najbardziej nara-
żoną na wpływy podhalańskie, które zazna-
czyły się także w tutejszym ubiorze.
tekst Józefa Żołądek, fot. Fr. Pacyga
Odmiana trybska jest trzecią odmianą stroju spiskiego i wy-
stępuje we wsiach: Trybsz, Dursztyn, Krempachy i Nowa Biała. Ma
ona pewne cechy odmiany kacwińskiej wyrażające się w kroju suk-
man męskich i zielonych „lajbikach”, czyli kamizelach oraz kapelu-
szach z krezami podwiniętymi do góry. Zasadnicze różnice widocz-
ne są w sposobie zdobienia spodni i sukman. Na ogół w tej odmianie
nie stosowano „borytasów”, a sukmany ozdabiano haftem (w odmia-
nie kacwińskiej- zdobiono aplikacjami z „janglijii”). W stroju kobie-
cym elementem wspólnym są spódnice z kanafasu, „lajbiki”, zapa-
ski i chustki na głowę. Na ile te dwie odmiany są podobne ze wzglę-
du na stosowane kroje i rodzaje użytych materiałów, na tyle widocz-
ne są różnice w odrębnej terminologii.
Warto teraz pokrótce omówić poszczególne elementy ubio-
ru, rozróżniając strój męski i kobiecy.
Na strój męski składała się koszula - taka, jak w odmianie
kacwińskiej, jedynie różniąca się wykończeniem koło szyi, w którym
wycięcie ujęte było w stojący kołnierzyk, a nie w obszewkę. Zarów-
no mankiety jak i kołnierz ozdabiano czerwonym wzorem. Spodnie
odznaczały się obcisłymi nogawkami, bez zakończenia zachodzące-
go na stopę, ze względu na to, że noszono wysokie buty. Klapa przy-
krywająca przypory nazywała się tu „kwatera”. Początkowo wokół
przyporów stosowano ozdoby w formie małej parzeniczki w kolo-
rze czerwono – czarnym (Trybsz i Dursztyn), w późniejszym cza-
sie bardziej rozbudowane. W Krempachach i Nowej Białej wystę-
powały inne ozdoby, a mianowicie tzw. „cyfry”, wykonane ze skrę-
conej włóczki w kolorze granatowo – czerwonym. Te pętlicowe na-
szycia przypominały ozdoby węgierskiej piechoty. Ten sam element
zdobniczy występował także w odmianie kacwińskiej. Na koszule
zakładano zielone „lajbiki”, zamawiane w Lubowali, szyte z sukna
tzw. zielonej „janglijii”, zdobione w ten sam wzór, jaki występował
w odmianie kacwińskiej ( haft ściegiem łańcuszkowym, którego uzu-
pełnieniem były płaskie metalowe guziki). Noszono także sukmany,
sięgające poniżej kolan, w tej odmianie zdobione haftem. W grupie
ubiorów trybskich spotykamy nieco odmienne szczegóły ubioru gło-
wy. Podobno jeszcze w okresie międzywojennym pamiętano o ka-
peluszach słomianych, które jednak wyszły z użycia, a zastąpiono je
filcowymi o szerokim rondzie podwijanym do góry, które nabywano
w Spiskiej Starej Wsi. Kapelusze parobków zdobiła czerwona wstąż-
ka i kolorowane gęsie pióra. Obuwie, tzw. „spyrcoki” (ze świńskiej
skóry), noszono na całym obszarze Spisza do 1905 roku ( taką datę
podaje E. Starek), później weszły w użycie wysokie buty typu wę-
gierskiego.
Na codzienny strój kobiecy składały się: koszula z rękawa-
mi długimi lub krótkimi, długa szeroka spódnica zw. „burką” (Krem-
pachy), lub „kanafoska”. Zapaska, lajbik, chusteczka kretonowa na
głowę uzupełniały całość. Od święta zakładano bardziej strojną ko-
szulę, biały fartuch i tybetową chustkę na głowę. Koszula trybska
była krótka, a rękaw zdobiony na ramieniu czerwono – czarnym wzo-
Trybska odmiana
stroju spiskiego
