Krainy historyczne, Polska, Słowacja
Spisz




 

Spisz, Spi�, kraina historyczno-etnograficzna położona w Karpatach Zachodnich, na północny wschód, wschód i południowy wschód od Tatr, na terytorium Słowacji i Polski, w dorzeczu górnego Popradu, górnego Horn�du oraz w części dorzecza Dunajca (na wschód od Białki). Pod względem geograficznym znajduje się w obrębie następujących regionów (w całości lub częściowo): Kotlina Spiszu, Tatry WysokieBielskie, Niżnie Tatry, Straceńskie Góry, Góry Lewockie, Pogórze Spiskie, Pieniny.

Teren osadnictwa polskiego, słowackiego i niemieckiego. W czasach Bolesława I Chrobrego należał do Polski. 1108 jako posag córki Bolesława III Krzywoustego, Judyty, przeszedł pod panowanie Węgier. W XIV w. pozostawał we władaniu rodu Berzevicsych, którzy ok. 1320-1325 wznieśli zamek w Niedzicy. 1412 zastawiony Władysławowi II Jagielle przez Zygmunta Luksemburskiego (tzw. starostwo spiskie, obejmujące 13 miast spiskich). Nie wykupiony, pozostawał przy Polsce do 1769, kiedy zajęła go Austria.

W XIII-XVII w. powstały istniejące do dziś wsie Spiszu, m.in.: Krempachy, Łapsze Niżne, Kacwin, Dursztyn, Jurgów. Zamek w Niedzicy i jego dobra pozostawały do II wojny światowej we władaniu rodów węgierskich (ostatnim byli Salomonowie).

1918 większa część Spiszu weszła w skład Słowacji. 1920 północno-zachodni skrawek Spiszu (195 km2) przyznano Polsce, ustalając ostatecznie granicę w 1924. 1938 w wyniku porozumienia ze Słowacją przyznano Polsce Jaworzynę Spiską i Podspady. W czasie II wojny światowej polską część Spiszu przyznano Słowacji. Po wojnie przywrócono granicę z 1924.