Na Spiszu nr 2 (83) 2012 r.
11
Fakty
Na Spiszu
Pod koniec XIX w. szkoła z jedną klasą okazała się już za
mała dla kacwińskich dzieci. W roku 1896 wzniesiono nową
szkołę katolicką, którą zbudowała sama gmina za radą pro-
boszcza, mimo różnych przeszkód i perswazji urzędników
państwowych. Ksiądz Czeperik z uznaniem zwracał się do
swoich parafian, że „nie dali posłuchu liberałom”, ale budu-
ją szkołę katolicką. Kosztorys za pracę murarzy i cieśli wy-
niósł 1000 flor. Proboszcz dał ze swoich oszczędności 100
florenów. Poświęcenie szkoły odbyło się 22.06.1896 roku.
Obiekt, stojący powyżej organistówki, obecnie obok przy-
stanku autobusowego, służył dzieciom do 1996r.
Kolejnymi nauczycielami w Kacwinie byli: Jan Chryc do
1911r. (pochowany w Kacwinie), Józef Richweis do 1920r.
Do roku 1920 Spisz należał do monarchii austro-wę-
gierskiej. Po odzyskaniu niepodległości w 1920r. część Spi-
sza przyłączono do Polski i utworzono szkołę polską. Pierw-
szym nauczycielem w latach 1920 – 1926 był Zoltan Peczy
– emigrant węgierski (krytycznie oceniany przez miesz-
kańców ze względu na posługiwanie się prawie wyłącznie
j. węgierskim). Od 1926 do 1930 r. nauczały w Kacwinie
– Eugenia Wąsowicz i jej kuzynka Bronisława Kurcówna.
Następnie w latach 1930 – 1938 nauczycielem był Antoni
Słowakiewicz, a rok szkolny 1938/1939 rozpoczął Broni-
sław Sznajder.
We wrześniu 1939r. utworzono państwo słowackie
i polską część Spisza włączono do Słowacji. W tym cza-
sie kierował szkołą Jakub Czarnogórski z Małej Frankowej,
Orkiestra dęta z Łapsz Niżnych, która zajęła I miejsce w Powiatowym
Przeglądzie Orkiestr Dętych w Szczawnicy 17.06.br.
Wiosną bieżącego roku z inicjatywy grupy pa-
rafian zrodził się pomysł remontu byłego budynku
kawiarenki przy plebani na Łapszańską Izbę Re-
gionalno - Muzealną, w której będą zgromadzone
zabytkowe eksponaty z naszej miejscowości i pa-
rafii. Organizowane tam też będą spotkania grup
parafialnych i imprezy kulturalne lub inne. W za-
miarach przygotowanie tego budynku jest planowa-
ne na przyszły rok kiedy będziemy obchodzić 700
– lecie Łapsz Niżnych. Do tej pory grupa parafian
ochotników pracując jako wolontariusze wykonała
część prac rozbiórkowo – remontowych za co bar-
dzo gorąco wszystkim dziękujemy.
Aby móc kontynuować prace, 24 czerwca zor-
ganizowano „Łapszański Piknik u Proboszcza”.
Zebrane środki finansowe w kwocie 5513,21 zł
przeznaczone zostaną na zakup materiałów bu-
dowlanych i wykonanie specjalistycznych prac
remontowych.
Organizatorzy pikniku
Śtefan Bekes ze Ždiaru oraz nauczycielki Alżbeta Nowotna
i Waleria Indowa.
Po zakończeniu II wojny światowej 17 lipca 1945r.pół-
nocna część Spisza ponownie powróciła do Polski. Wła-
dze oświatowe w Nowym Targu skierowały na nauczyciela
w Kacwinie Franciszka Madeję, który w bardzo trudnych
warunkach powojennych od IX 1945r. rozpoczął nauczanie
młodzieży. Pedagog był niechętnie przyjęty przez część lud-
ności słowackiej. Niestety dnia 12 XI 1946r nauczyciel zo-
staje zamordowany. Ludność słowacka do dziś twierdzi, że
morderstwa dokonała „banda Ognia”, lecz ta zbrodnia nie
doczekała się wyjaśnienia.
Na miejsce Madei przychodzi nauczyciel Jan Budz z Bu-
kowiny Tatrzańskiej oraz Mieczysław Dylewski jako kierow-
nik szkoły do 1948r. W tym okresie na skutek starań części
ludności słowackiej w Kacwinie utworzono szkołę słowacką
z Józefem Palenikim i Felicitas Iśtokową jako nauczycielami.
Dzieci starszych klas uczęszczały wówczas do polskiej szkoły
w Łapszach Niżnych.
W 1950r. przybywa do Kacwina Andrzej Milaniak
z żoną i obejmuje stanowisko kierownika szkoły. Za jego
czasów rozpoczęto starania o budowę nowej szkoły.
Antoni Pacyga
Bibliografia
Dokumenty z wizytacji biskupa J. de Rewa z r.1799
„Nasza Przeszłość” t.36 „Polacy w Kapitule Spiskiej”
„Žiwot” nr 10/1983
„Žiwot” nr 6/2007
Remont „SYPAŃCA” i PIKNIK U PROBOSZCZA
