Na Spiszu nr 2 (83) 2012 r.
40
My Zygmunt z Bożej łaski, król
rzymski, zawsze dostojny i król węgierski
etc. oznajmujemy niniejszem komu wie-
dzieć należy, żeśmy tytułem rzeczywistej
pożyczki uzyskali i w gotówce otrzymali
od najjaśniejszego książęca pana Włady-
sława króla polskiego, oraz jego prałatów
i baronów 37 tys. kóp szerokich groszy mo-
nety i liczby czeskiej, dobrej i sprawiedli-
wej wagi. Pragnąc zaś tegoż pana Wła-
dysława króla polskiego, jego następców
oraz prałatów i baronów zabezpieczyć co
do zwrotu wspomnianej sumy pienięż-
nej, jak słusznem jest, upewnić go co do
zapłaty, jemu i jego następcom, prałatom
i baronom ziemie, zamek nasz Lubowlę
miastem …
1
.
Przytoczony powyżej tekst po-
chodzi z 8 listopada 1412 roku, został
wydany w Zagrzebiu przez monar-
chę Węgier Zygmunta Luksembur-
czyka. W sporządzonym akcie wład-
ca przedstawił warunki zastawu XVI
miast spiskich i jego ewentualnego
wykupu. Węgierski władca wyznaczył
na miejsce spotkania delegacji polsko
1 W. Semkowicz, Akt zastawu XVI
Miast Spiskich Polsce z r.1412 w: Wierchy,
R. 8, Kraków 1930, s. 155- 157
600-lecie Aktu Zastawu
XVI Miast Spiskich
-węgierskiej graniczny zamek Duna-
jec w Niedzicy. Król Polski Włady-
sław Jagiełło pożyczył Węgrom 37 tys.
kóp groszy praskich monety i liczby
czeskiej, dobrej, sprawiedliwej wagi.
Z królewskiego zamku w Czorszty-
nie przewieziono na wozach ową kwo-
tę do niedzickiej twierdzy. A było to
około 7,5 tony czystego srebra. Pie-
niądze pochodziły z kontrybucji wojen-
nej, które przekazali Krzyżacy po prze-
granej bitwie pod Grunwaldem w 1410
roku.
Węgrzy zabezpieczając Władysła-
wa Jagiełłę, co do zwrotu pożyczonej
sumy, oddali w zastaw Polsce obszar
zwany Dominium Podolinieckim lub
Lubowelskim oraz 13 Miast Spiskich:
Biała, Lubica, Wierzbów, Twarożna,
Poprad, Straże, Wielka, Włochy, Po-
degrodzie, Nowa Wieś, Ruskinowce,
Maciejowice i Sobota. Obszar zasta-
wiony państwu polskiemu, nie stano-
wił całości (poza dominium Lubowel-
skim, które łączyło się z Sądecczyzną),
tworzył sześć enklaw i bezpośrednio
otoczony był ze wszystkich stron po-
siadłościami węgierskimi. Terytorium
to tworzyło nowe spiskie starostwo
niegrodowe, z siedzibą starostów na
zamku w Starej Lubowli. Polski wład-
ca zyskał tymczasowe prawo korzysta-
nia z dochodów z zastawionych miast
i administrowania nimi przez swoich
urzędników. Wymienione miejscowo-
ści wciąż podlegały pod względem ko-
ścielno – prawnym prepozyturze spi-
skiej. Pierwszym starostą w latach 1420
-1428 był sławny rycerz znany Zawi-
sza Czarny z Garbowa. W XVI wieku
podczas kiedy rozprzestrzeniała się re-
formacja na terenie Węgier, starostwo
spiskie wiernie pozostawało przy kato-
licyzmie, czego dowodem są kolum-
ny z figurą Najświętszej Maryi Pan-
ny. Dzięki nim dziś można z łatwością
wskazać miasta, które wchodziły
w skład starostwa spiskiego. W dzie-
jach zamku lubowelskiego ważną rolę
odegrała rodzina Lubomirskich, która
dbała o rozwój gospodarczy miast spi-
skich. W 1655 roku Jerzy Lubomirski
wyruszył na czele wojsk polskich, żeby
wyzwalać Rzeczpospolitą z potopu
Historia
Na Spiszu
